Apotheker Wouter Pannekoek, eigenaar van AOM-lid Apotheek HaGi in Hardinxveld-Giessendam onderzocht welke geneesmiddelen het vaakst moeten worden aangepast voor gebruik. Zijn bevindingen worden breder gebruikt. 

Pil komt straks op maat uit 3D-printer

De farmaceutische industrie maakt medicijnen in standaard doseringen, maar iedere patiënt is anders. Pannekoek analyseerde met behulp van software maar liefst 1 miljoen recepten in zijn apotheek (Apotheek HaGi). Ook openbare apotheken in Rotterdam, Sleeuwijk en Purmerend deden mee aan het onderzoek in samenwerking met het Erasmus MC.

In 3 procent van de gevallen moesten de medicijnen aangepast worden voor toediening, bijvoorbeeld door tabletten met de hand te breken of verpulveren. Dit gebeurde het vaakst bij psychofarmaca: geneesmiddelen voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen.

,,Je kunt je voorstellen dat zo’n tablet nooit in twee exact gelijke stukken wordt gebroken. Voor sommige patiënten is dat niet handig, zoals mensen met psychische aandoeningen, waaronder depressie. De balans tussen werkzaamheid en bijwerkingen luistert nauw. Een 3D-printer kan dat veel nauwkeuriger.’’

De apotheker ziet veel gezondheids- voordelen van op maat gemaakte medicijnen. ,,Een patiënt krijgt nooit méér werkzame stof binnen dan nodig en heeft dus minder last van bijwerkingen. Ook het afbouwen van slaappillen en andere verslavende middelen kan dan veel geleidelijker.’’

Sophia Kinderziekenhuis

Ook het Erasmus MC deed mee aan het onderzoek, met het Sophia Kinderziekenhuis. Daar bleek een nog groter aandeel (ruim 10 procent) van de voorgeschreven medicijnen te zijn aangepast voor toediening. Dat gold onder andere voor hartmedicatie. ,,Kinderen hebben een andere dosering nodig dan de commercieel verkrijgbare medicijnen.’’

Pannekoek denkt dat de vraag naar gepersonaliseerde geneesmiddelen alleen maar toe gaat nemen. ,,Denk aan de vergrijzing. Naarmate je ouder wordt, reageert je lichaam anders op medicijnen dan vroeger. Kwetsbare ouderen zijn dus ook gebaat bij gepersonaliseerde geneesmiddelen.’’

Medicijnen zijn met name onderzocht bij de witte man

,,Medicijnen zijn vroeger met name onderzocht bij de witte man van tussen de 20 en 40 jaar, maar is dat ook de beste behandeling voor vrouwen? We weten bijvoorbeeld dat meer vrouwen dan mannen bijwerkingen ervaren van vaccins. Zij zijn doorgaans kleiner, hebben een andere vet- en waterbalans. Hun immuunsysteem is veel actiever. Bij vrouwen heb je ook te maken met de menstruatiecyclus, zwangerschappen. Dat is te ingewikkeld en onhandig om rekening mee te houden bij het onderzoek naar een nieuwe geneesmiddel voor de farmaceutische industrie.

Met de 3D-printer kunnen persoonlijke pillen worden gemaakt. Niet alleen de dosering kan per patiënt worden aangepast, maar ook de vorm om het slikken makkelijker te maken. Een ‘polypil’, waarin meerdere medicijnen tegelijk zitten, kan handig zijn voor ouderen. In de toekomst kunnen patiënten waarschijnlijk ook zelf de smaak kiezen, voorspelt TNO.

Niet zomaar experimenteren

‘We voorzien dat in 2030 een groot deel van de apotheken en ziekenhuizen een eigen 3D-printer heeft staan’, schrijft het onderzoeksbureau. Pannekoek denkt niet dat hij op de korte termijn zelf medicijnen kan gaan printen.

,,Het is een nieuwe techniek. Met het onderzoek hebben we duidelijk gemaakt dat er behoefte aan is. Maar we kunnen niet zomaar gaan experimenteren. We moeten eerst langs een medisch-ethische commissie. Daarna zal zo'n 3D-printer eerder in een academisch ziekenhuis gebruikt gaan worden dan in een apotheek. Aan het productieproces zijn strenge regels verbonden.’’

De resultaten van het onderzoek zijn in februari 2025 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Pharmaceutics.

Bron: Algemeen Dagblad regio Gorinchem, auteur: Marjolein Groenendijk. Foto gemaakt door Jeffrey Groeneweg.