Apothekers in de regio Sliedrecht hebben dagelijks te maken met medicijntekorten, net als in heel Nederland en daarbuiten. Apothekers en assistenten hebben er een dagtaak aan om goede alternatieven te regelen. Dit gaat ten koste van de tijd die besteed kan worden aan zorg voor de patiënt.
Roel Bovenberg is apotheker bij Service Apotheek Hoogland. ,,Dit probleem speelt landelijk en heeft ook bij ons enorme impact. In toenemende mate zijn medicijnen niet leverbaar, waardoor we heel veel tijd kwijt zijn met het overleggen met artsen en patiënten om een geschikt ander medicijn te vinden.” Altijd wordt eerst in overleg met artsen gezocht naar een standaard alternatief, dat de apotheker zelf kan omzetten. ,,Dat lukt niet altijd, in sommige gevallen moeten we bij elk recept opnieuw overleggen.”
Ook huisarts Henri Spaan is veel tijd kwijt aan dit probleem. ,,Er is sprake van een dagelijkse stroom telefoontjes van apothekers die vragen welk alternatief medicijn ze kunnen bieden. Wij gaan dan na welk alternatief de patiënt in het verleden al gehad heeft en of dat bijwerkingen opleverde. Ook zijn na een switch extra controles nodig om te monitoren.”
Het tekort aan astma medicatie voor kinderen onder de zes jaar was veel in het nieuws. Het is één van de vele voorbeelden. Bovenberg: ,,Het speelt inmiddels over de hele linie. Er is al langer een tekort aan medicatie om de suikerspiegel te verlagen bij diabetici. Gelukkig zijn hiervoor nog wel alternatieven. Maar in steeds meer gevallen ontstaan kritische situaties, zoals bij een tekort aan medicatie voor patiënten met epilepsie of ADHD. Ook aan drinkbare antibiotica voor kinderen is een tekort.”
Antibiotica is vaak wel te vervangen, maar ook dat kan nadelen hebben. Spaan: ,,Het gebeurt geregeld dat we een steviger antibioticum voorschrijven door het tekort, dan eigenlijk nodig is voor de kwaal. Het valt dus ook bacteriën aan die op dat moment niet schadelijk zijn. Dat is wel slecht voor de resistentie op lange termijn. En daarmee zeker niet goedkoper.”
Een ander medicijn gebruiken geeft soms onrust bij de patiënt. Zeker bij kwetsbare groepen. Spaan: ,,Ik had bijvoorbeeld laatste een vrouw die lang in de psychiatrie heeft gezeten voor een angststoornis. Na lange tijd had ze eindelijk een medicijn gekregen dat bij haar werkt, waardoor ze weer functioneert in de maatschappij. Toen ik haar vertelde dat haar medicijn niet beschikbaar is, gaf dat veel onrust en angst. Dat heeft invloed op haar kwaliteit van leven.”
Het tekort aan medicijnen speelt internationaal en heeft verschillende oorzaken. Ten eerste worden medicijnen veelal geproduceerd in India en China, omdat dat goedkoper is. De lange lijnen maken het tot een logistieke uitdaging om de medicijnen in Europa te krijgen. In een onrustige wereld wordt de uitdaging alleen maar groter, zo zaten er bijvoorbeeld vrachtschepen met medicijnen vast die aangevallen werden in de Rode Zee.
In Nederland is het probleem echter groter dan in buurlanden, zo meldt Bogin, de branchevereniging van medicijnfabrikanten. Nederland heeft een preferentiebeleid. Per geneesmiddel wordt in de meeste gevallen één fabrikant vergoed. Dit is heel succesvol geweest sinds 2006, het heeft veel zorgkosten bespaard. De prijs is met 80 procent afgenomen, omdat leveranciers tegen elkaar op gaan bieden om te mogen leveren.
In tijden van schaarste loopt dat systeem vast, zo legt apothekersorganisatie KNMP uit op haar website. De kostprijs is in sommige gevallen gelijk aan de inkoopprijs. Dit betekent dat het voor de fabrikant niet aantrekkelijk is om te leveren aan Nederland. Als er tekorten zijn, levert hij liever aan een ander land, dat meer betaalt. Het beleid is lang goed geweest voor de zorg in Nederland, maar nu richt het juist schade aan.
"Een kind op de spoedeisende hulp omdat het geen lucht heeft door verkeerde medicijnen, is vele malen duurder".
Voor apothekers levert het een dagelijkse zoektocht op. Bovenberg: ,,Als een medicijn niet leverbaar is, kijken we eerst naar andere fabrikanten. Als dat geen optie is, kijken we naar andere sterktes van het medicijn. Als dit ook niet kan, importeren we soms medicatie.” Dit is niet altijd toegestaan. Bovenberg: ,,Alvorens we een geïmporteerd product mogen leveren, is toestemming van de inspectie nodig. De toestemming komt voor de patiënt vaak te laat, bijvoorbeeld weken of maanden nadat het tekort ontstaat. Dan moeten wij steeds de afweging nemen dit risico te lopen, of niet.”
Een verandering van medicijnen kan grote impact hebben op patiënten. Spaan: ,,Als je geen goede medicatie hebt voor epilepsie en je krijgt een aanval, kun je weer een jaar je rijbewijs kwijt zijn. Dat heeft hele concrete gevolgen.” Ook voor ouderen is een switch soms lastig. ,,Als zij jarenlang gewend zijn in de ochtend een rode ronde pil en een witte kleine pil te moeten nemen en ineens verandert dat in een paarse capsule, dan gaan mensen fouten maken. Wat tot ziekenhuisopname kan leiden.”
Het is een van de vele voorbeelden waaruit blijkt dat een goedkoop medicijnbeleid uiteindelijk hoge kosten oplevert. Spaan: ,,Onze tijd kost geld, die van de assistenten, de apothekers en hun assistenten. Maar als een kind naar de spoedeisende hulp komt omdat het geen lucht heeft door verkeerde medicijnen, is dat vele malen duurder dan een hogere prijs betalen voor het goede medicijn.”
In tegenstelling tot het Rijk en de verzekeraars, voelen de apothekers direct de pijn van de patiënten. Zij merken verdriet, frustratie, onbegrip en soms zelfs agressie aan de balie. Bovenberg: ,,In Sliedrecht hebben veel mensen wel begrip voor de situatie.” Ook financieel merken apothekers dat het spaak loopt, omdat zij zelf een hogere prijs betalen voor medicijnen, die niet altijd vergoed worden door de verzekeraar. De bedrijfsvoering van de apotheek staat daardoor onder druk.
"Een mogelijke oplossing is om meer medicijnen gaan produceren in Europa of zelfs in Nederland".
Als de apotheken omvallen, wordt de toegankelijkheid van de zorg minder. Patiënten moeten dan verder rijden voor hun medicijnen. Een achteruitgang van de toegankelijkheid van de zorg is voor Den Haag een reden om in te grijpen. Zover is het echter nog niet. Bovenberg: ,,Ik verwacht niet dat de overheid en de verzekeraars het preferentiebeleid willen loslaten. Een mogelijke oplossing is om meer medicijnen gaan produceren in Europa of zelfs in Nederland.”
Spaan denkt aan een compromis. ,,Het preferentiebeleid met uitzonderingen zou al helpen. Zodat we de kwetsbare groepen die niet goed kunnen switchen van medicatie, kunnen blijven helpen.” Spaan ziet het probleem breder in de maatschappij. ,,Als dit zo doorgaat, betekent dit dat de rijken geen probleem hebben, zij kunnen zelf de dure medicijnen betalen. De armen krijgen daardoor in verhouding meer gezondheidsproblemen, de kloof groeit.”
Bovenberg gaat er niet vanuit dat het probleem snel opgelost zal worden. Toch blijft hij positief. ,,Wij blijven gewoon ons best doen om de patiënt de best mogelijke zorg te geven. Ook merk ik wel dat het besef groeit dat we een serieus probleem hebben, ook in Den Haag.”
Bron: Het Kompas - Sliedrecht.nl - door Agnes Krijnen
Foto: Paul van Bakel